Sa lahat ng may pakialam, narito ang unofficial Pilipino version ng hindi maimpli-implement na Responsible Parenthood and Reproductive Health Act of 2012 (aka, Republict Act 10354). Welcome ang anumang suhestyon o pagkokorek upang mapabuti ang salin na ito (kahit na malamang eh wala din namang magbabasa ng translation na ito).

Nandito ang orihinal at opisyal na bersyon ng Malakanyang:
http://www.gov.ph/2012/12/21/republic-act-no-10354/

Mga Permiso: Ang kabuuan o anumang bahagi ng translation na ito ay malayang gamitin sa anumang paraan bilang reference at/o gabay sa pag-intindi ng RA 10354. Subalit, huwag lang basta mag-copy and paste. Siguraduhin lang po na bigyan din ng karampatang credit ang blog site na ito. Maraming salamat sa pag-unawa 🙂

********************************************************************************
********************************************************************************

Republic Act No. 10354
S. No. 2865
H. No. 4244

Republika ng Pilipinas
Kongreso ng Pilipinas
Metro Manila
Ika-15 Kongreso
Ikatlong Regular na Sesyon

Sinimulan at ginanap sa Metro Manila nuong Lunes, ika-23 araw ng Hulyo 2012.

[Batas ng Republika Blg. 10354]

Isang batas na nagbibigay ng pambansang patakaran sa pagiging responsableng magulang at kalusugang pang-reproductive.

Isinabatas ng Kongreso na binubuo ng Senado at Mababang Kapulungan:

SECTION 1. Pamagat. – Ang Batas na ito ay kikilalanin bilang “The Responsible Parenthood and Reproductive Health Act of 2012”. (Batas 2012 Para sa Responsableng Pagiging Magulang at Kalusugang Reproductive)

Sec. 2. Paglalahad – Kinikilala at tinitiyak ng Estado ang mga karapatang pantao ng lahat kabilang na ang kanilang karapatan sa pagkakapantay-pantay at nondiscrimination ng mga karapatang ito: ang karapatan na mapanatili ang kaunlarang pantao, ang karapatang pang-kalusugan kasama na ang reproductive health, ang karapatan sa edukasyon at impormasyon, at ang karapatan na pumili at gumawa ng mga desisyon para sa kanilang sarili ayon sa kanilang relihiyon, etika, kultural na paniniwala, at ang mga pangangailangan ng responsableng magulang.

Alinsunod sa deklarasyon ng mga patakaran ng Estado sa ilalim ng Seksyon 12, Artikulo II ng 1987 Philippine Constitution, tungkulin ng Estado ang protektahan at palakasin ang pamilya bilang isang pangunahing autonomous na panlipunang institusyon. Gayundin ang pantay-pantay na protektahan ang buhay ng ina at ang buhay ng hindi pa isinisilang mula sa pagkabuo nito. Ang Estado ay po-protektahan at ipo-promote ang karapatan sa kalusugan ng mga kababaihan lalo na nung para sa mga ina, at ng mga tao sa pangkalahatan, at makintal ang kamalayang pangkalusugan sa kanila.

Ang pamilya ay ang likas at pangunahing yunit ng lipunan. Ang Estado ay po-protektahan at isusulong ang karapatan ng mga pamilya at ng mga tao sa pangkalahatan para sa isang balanse malusog na kapaligiran na sumasang-ayon sa ritmo at harmony ng kalikasan. Kinikilala ng Estado at tinitiyak nito ang pagsusulong at pantay na pangangalaga ng kapakanan at karapatan ng mga bata, ng kabataan, at ng hindi pa isinisilang.

Dagdag dito, kinikilala ng Estado at tinitiyak ang pagsusulong ng pagkakapantay-pantay ng kasarian, gender equity, women empowerment at dignidad bilang alalahaning pangkalusugan at karapatang pantao, at bilang isang responsibilidad na panlipunan. Ang pagsusulong at proteksyon ng mga karapatang pantao ng mga kababaihan ay sentro ng mga pagsisikap ng Estado upang matugunan ang pangangalaga ng kalusugang reproductive.

Kinikilala ng Estado ang kasal bilang isang banal na institusyong panlipunan at siyang pundasyon ng pamilya na kung saan ito naman ay ang pundasyon ng bansa. Alinsunod doon, ipagtatanggol ng Estado ang:

(a) Karapatan ng mga asawa na magpamilya alinsunod sa kanilang religious convictions at ang mga pangangailangan ng responsableng pagiging magulang;

(b) Karapatan ng mga bata na matulungan, kabilang na dito ang tamang pag-aalaga at nutrisyon, at mga espesyal na proteksyon mula sa lahat ng uri ng kapabayaan, pang-aabuso, kalupitan, pagsasamantala, at iba pang mga kundisyong makasasama sa kanilang pag-unlad;

(c) Karapatan ng pamilya sa pasahod at kita na pambuhay ng pamilya; at

(d) Karapatan ng mga pamilya o ng mga asosasyon ng pamilya na lumahok sa pagpaplano at pagpapatupad ng mga patakaran at mga programa

Tinitiyak din ng Estado ang unibersal na access sa medically-safe, non-abortifacient, mabisa, legal, abot-kaya, at de-kalidad na mga serbisyo para sa pangangalaga ng kalusugang reproductive, mga pamamaraan, mga aparato, at mga supply na hindi pumipigil ng pagpupunla sa isang fertilized na ovum, ayon sa tinutukoy ng Food and Drug Administration (FDA). Gayundin ang mga kaugnay na impormasyon at edukasyon ayon sa mga pangunahing pangangailangan ng mga kababaihan, mga bata at iba pang mga underprivileged na sector at pagbibigay ng preferential access sa mga kinilala sa pamamagitan ng National Household Targeting System for Poverty Reduction (NHTS-PR) at sa pamamagitan ng iba pang mga pamamaraan ng pamahalaan upag kilalanin ang marginalization, kung sino ang mga boluntaryong makikinabang ng reproductive health care, mga serbisyo at supplies ng libreng.

Tatanggalin ng Estado ang mga discriminatory na kasanayan, mga batas at mga patakaran na pumipigil sa pag-exercise ng kalusugang pang-reproductive ng isang tao.

Isusulong din ng Estado ang openness sa buhay; Kung ang mga magulang ay magsisilang lamang ng mga batang mapapalaki nila sa tunay na makataong paraan.

SEC. 3. Mga Gabay na Prinsipyo sa Pagpapatupad – Ipinapahayag ng Batas na ito ang mga sumusunod bilang mga gabay na prinsipyo:

(a) Ang karapatan upang gumawa ng mga malaya at matalinong mga pagpapasya, na sumesentro sa pag-exercise ng anumang karapatan, nang hindi sumailalim sa anumang paraan ng pamimilit at dapat ay ganap na tinitiyak ng Estado, tulad ng mismong karapatan;

(b) Respeto para sa proteksyon at katuparan ng reproductive health at mga karapatan na naglalayayong isulong ang mga karapatan at kagalingan ng bawat tao lalo na ng mag-asawa, mga nasa edad na mga indibidwal, mga kababaihan at kabataan;

(c) Dahil ang likas na yamang-tao ay isa sa mga pangunahing asset ng bansa, ang epektibo at de-kalidad na mga serbisyo ng pangangalaga sa kalusugang pang-reproductive ay dapat na bigyan ng primacy upang matiyak ang kalusugang pang-nanay at anak, kalusugan ng hindi pa isinisilang, ligtas na panganganak at kapanganakan ng malusog na bata, at mahusay na replacement rate, na alinsunod sa tungkulin ng Estado na i-promote ang karapatan sa kalusugan, pagiging responsableng magulang, panlipunang katarungan at ganap na kaunlarang pantao;

(d) Ang pagkakaloob ng mga etikal at mediko-ligtas, legal, madaling ma-access, abot-kaya, non-abortifacient, epektibo at de-kalidad na mga supply at serbisyo para sa pangangalaga ng kalusugang reproductive ay mahalaga sa pagsusulong ng karapatan ng mga tao sa kalusugan, lalo yaong sa mga kababaihan, sa mahihirap, at sa mga marginalized. Ang mga ito ay isasama bilang bahagi ng basic health care;

(e) Ang Estado ay magsusulong at magbibigay ng impormasyon at access, nang walang pagkiling, sa lahat ng mga paraan ng pagpaplano ng pamilya, kabilang ang mga epektibong natural at modernong mga paraan na napatunayang mediko-ligtas, legal, non-abortifacient, at epektibo sang-ayon sa mga scientific at evidence-based na mga pamantayan ng medikal na pananaliksik tulad ng mga nakarehistro at inaprubahan ng FDA para sa mga mahihirap at marginalized na kinilala sa pamamagitan ng NHTS-PR at iba pang mga paraan ng pamahalaan sa pagkilala ng marginalization: Yun ay kung, ang Estado ay magbibigay din ng suportang pondo upang isulong ang mga modernong natural na pamamaraan ng pagpaplano ng pamilya, lalo na ang Billings Ovulation Method, na sumasang-ayon sa mga pangangailangan ng mga tagatannggap nito at ng kanilang religious convictions;

(f) Ang Estado ay magsusulong ng mga programa na:

(1) magbibigay ng kakayahan sa mga indibidwal at mga mag-asawa na magkaroon ng bilang ng anak na nais nila habang binibigyan nila ng pagsasaalang-alang ang kalusugan, lalo na iyong sa mga kababaihan, gayundin ang pangangailangan na makukuha nila at abot-kaya para sa kanila na alinsunod sa mga umiiral na batas, pampublikong moralidad at sa kanilang relihiyosong paniniwala: Sa kundisyon na hindi sila pagkakaitan, dahil sa pinansyal na kadahilanan, na magkaroon ng karapatang magka-anak,

(2) makamit ang pantay na alokasyon at paggamit ng mga yaman (resources),

(3) matiyak ang epektibong pakikipagtulungan sa pagitan ng mga lokal na pamahalaan, mga lokal na yunit ng pamahalaan (LGUs) at ng pribadong sektor sa pagdisenyo, pagpapatupad, koordinasyon, integration, monitoring at pagsusuri ng people-centered na mga programa upang mapahusay ang kalidad ng buhay at proteksyon ng kapaligiran;

(4) magsagawa ng mga pag-aaral upang suriin ang demograpikong trends at dividends mula sa mga mahusay na patakarang pang-populasyon tungo sa napapanatiling kaunlarang pantao habang pinapanatili ang mga prinsipyo ng pagkakapantay-pantay ng kasarian, proteksyon ng mga ina at mga anak, ipinanganak at hindi pa isinisilang at ang pag-promote at proteksyon ng reproduktibong karapatan at kalusugan ng mga kababaihan; at

(5) magsagawa ng mga siyentipikong pag-aaral upang matukoy kung ligtas at mabisa ang mga alternatibong gamot at mga pamamaraan para sa pagpapaunlad ng pangangalaga sa kalusugang reproductive;

(g) Ang pagbibigay ng pangangalaga sa kalusugang reproductive, impormasyon at mga supply na nagbibigay prayoridad sa mga mahihirap na kinilala sa pamamagitan ng NHTS-PR at iba pang mga pamamaraan ng pamahalaan upang tukuyin ang marginalization ay siyang dapat na maging pangunahing responsibilidad ng pamahalaan ng bansa alinsunod sa mga obligasyon nitong irespeto, protektahan at isulong ang karapatan sa kalusugan at karapatan sa buhay;

(h) Irerespeto ng Estado ang kagustuhan at piniling pamamaraan ng mga indibidwal sa pagpaplano ng pamilya na ayon sa kanilang relihiyosong paninindigan at kultural na paniniwala, habang isinasaalang-alang ang mga obligasyon ng Estado sa ilalim ng iba’t ibang mga instrumento para sa karapatang pantao;

(i) Ang aktibong paglahok ng mga non-government organizations (NGO), ng organisayon ng mga kababaihan at pantao, ng civil society, ng mga organisasyong nakabatay sa pananampalataya, ng relihiyosong sektor at ng mga komunidad ay mahalaga upang matiyak na ang mga patakaran, mga plano, at mga programa para sa kalusugang reproductive, populasyon at kaunlaran, ay tutugon sa mga pangunahing pangangailangan ng mga kababaihan, ng mga mahihirap, at ng mga mahihina (marginalized);

(j) Habang ang Batas na ito ay kinikilala na ang pagpapalaglag ay ilegal at maaaring parusahan ayon sa batas, titiyakin ng pamahalaan na ang lahat ng mga kababaihan na nangangailangan ng pag-aalaga para sa mga komplikasyong likha ng aborsyon at lahat ng iba pang mga komplikasyon na sanhi ng pagbubuntis, pagle-labor at panganganak, at mga kaugnay na isyu ay tatratuhin at counseled sa makatao, hindi mapanghusga at mahabaging paraan na alinsunod sa batas at mga medikal na etika;

(k) Ang bawat pamilya ay may karapatang magpasya ng tamang laki nito: Iyon ay kung bibigyan ng Estado ang bawat magulang ng kinakailangang impormasyon sa lahat ng aspeto ng buhay pamilya, kabilang ang (impormasyon sa) kalusugang reproductive at responsableng pagiging magulang, upang gumawa ng gayong pagpapasya;

(l) Hindi magkakaroon ng target na demograpiko o populasyon at ang pagpapagaan, pag-promote at / o pag-stabilize ng rate ng paglago ng populasyon ay aalinsunod sa pagsulong ng kalusugang reproduktibo;

(m) Ang pagkakapantay-pantay ng mga kasarian at women empowerment ay ang mga sentrong elemento ng reproductive health, populasyon at pag-unlad;

(n) Ang mga resources ng bansa ay dapat maghatid ng serbisyo sa buong populasyon, lalo na sa mga mahihirap, at ang mga paglalaan nito ay dapat na maging sapat at epektibo: Sa kundisyon na ang buhay ng mga hindi pa isinisilang ay protektado;

(o) Ang kaunlaran ay isang proseso maraming anyo na tumatawag sa pag-ayon at pagkakaisa ng mga patakaran, mga plano, mga programa at mga proyekto na tumutukoy sa pagpapaunlad ng kalidad ng buhay ng mga tao, lalo na iyong sa mga mahihirap, mga nangangailangan, at ng mga mahihina; at

(p) Ang isang komprehensibong programa para sa kalusugang reproductive ay tumutugon sa mga pangangailangan ng mga tao habang sila ay nabubuhay.

Sec. 4. Kahulugan ng mga Salita – Para sa layunin ng Batas na ito, ang mga sumusunod na salita ay tumutukoy sa mga sumusunod:

(a) Ang abortifacient ay tumutukoy sa anumang gamot o kagamitan na nagiging sanhi ng pagpapalaglag o pagwasak ng fetus sa loob ng sinapupunan ng ina o ang pagpigil ng fertilized ovum na maabot at maipunla sa matris ng ina ayon sa kapasyahan ng FDA.

(b) Adolescent ay tumutukoy sa mga kabataan na nasa pagitan ng edad na sampu (10) hanggang sa labinsiyam (19) na taon na lumilipat mula sa pagkabata papunta sa karampatang gulang.

(c) Basic Emergency Obstetric and Newborn Care (BEMONC) ay tumutukoy sa mga serbisyong nagliligtas-buhay, sa mga emergency na pang-ina at bagong silang na mga kondisyon / komplikasyon na ibinibigay ng isang pasilidad pang-kalusugan o propesyonal. Ito ay kinapapalooban ng mga sumusunod na serbisyo: pamamahala ng parenteral oxytocic drugs, pamamahala ng dosis ng parenteral anticonvulsants, administrasyon ng parenteral antibiotics, administrasyon ng maternal steroid para sa preterm labor, tulong sa pagpapa-anak sa natural na paraan, pag-alis ng mga naiwang placental na bagay, at manu-manong pag-alis ng inunan ng sanggol. Kabilang din dito ang mga neonatal interventions na kinapapalooban ng: resuscitation ng bagong silang, pagbibigay ng init, rekomendasyon, at pagsasalin ng dugo kung saan posible.

(d) Comprehensive Emergency Obstetric and Newborn Care (CEMONC) ay tumutukoy sa mga serbisyong nagliligtas-buhay, sa mga emergency na pang-ina at bagong silang na mga kondisyon / komplikasyon gaya ng tinukoy sa BEMONC na dinagdagan ng probisyon para sa panganganak sa pamamagitan ng pag-opera (caesarian section) at mga serbisyong blood bank, at iba pang mga mataas na uri ng dalubhasang tulong sa panganganak. Kasama dito ang emergency na pangangalaga sa bagong silang na kinabibilangan ng: resuscitation ng bagong silang, paggamot sa neonatal sepsis infection, suporta sa oxygen, at pagbigay ng (maternal) steroid bago manganak sa panganib ng maagang pagsisilang.

(e) Family planning ay tumutukoy sa isang program na: nagbibigay-daan sa mga mag-asawa at mga indibidwal sa malaya at responsableng pagpapasya sa bilang at pagitan ng kanilang mga anak at magkaroon ng impormasyon at kakayahan na gawin ito; at magkaroon ng access sa isang buong hanay ng mga ligtas, abot-kaya, mabisa, hindi nagpapalaglag na paraan, natural at artipisyal na mga pamamaraan na pagpaplano ng pagbubuntis.

(f) Ang pagsusuri sa kamatayan ng fetus at sanggol ay tumutukoy sa dekalidad at malalim na pag-aaral ng mga sanhi ng kamatayan ng sanggol at fetus na may pangunahing layunin na (ang mga katulad na uri ng) pagkamatay sa hinaharap ay mapigilan sa pamamagitan ng mga pagbabago o mga karagdagan sa mga programa, mga plano at mga patakaran.

(g) Ang pagkakapantay-pantay ng mga kasarian ay tumutukoy sa prinsipyo ng pagkakapantay-pantay sa pagitan ng mga kababaihan at kalalakihan at pantay na karapatan sa pagtamasa sa mga kondisyon na makamit ang buong potensyal ng kanilang pagkatao upang makapag-ambag sa, at magkamit ng mga benepisyo mula sa, mga resulta ng kaunlaran, habang kinikilala ng Estado na ang lahat ng tao ay malaya at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan. Alinsunod dito ang pagkakapantay-pantay sa mga oportunidad, sa paglalaan ng mga resources o mga benepisyo, o access sa mga serbisyo na nagpapalawig sa mga karapatan sa kalusugan at napapanatiling kaunlarang pantao, nang walang diskriminasyon.

(h) Ang pagkakapantay-pantay ng mga kasarian ay tumutukoy sa mga patakaran, mga instrumento, mga programa at mga pagkilos na tumutugon sa agrabyadong posisyon ng mga kababaihan sa lipunan sa pamamagitan ng pagbibigay ng pabor sa pakikitungo at positibong aksyon (para sa kanila). Nakapaloob dito ang pagiging parehas at makatarungan sa pamamahagi ng mga benepisyo at mga responsibilidad sa pagitan ng mga kababaihan at mga kalalakihan, at madalas na mangangailangan ng mga pang-kababaihan na proyekto at mga programa upang wakasan ang mga umiiral na hindi pagkakapantay-pantay. Ang konseptong ito ay kinikilala na habang ang reproductive health ay kinabibilangan ng mga kababaihan at kalalakihan, ito ay mas kritikal para sa kalusugan ng mga kababaihan.

(i) Ang responsibilidad ng kalalakihan ay tumutukoy sa paglahok, pangako, pananagutan at responsibilidad ng mga kalalakihan sa lahat ng aspeto ng kalusugang sekswal at reproductive, pati na rin ang pangangalaga ng kalusugang reproductive na may kinalamang partikular sa mga kalalakihan.

(j) Ang pagsusuri sa kamatayan ng ina ay tumutukoy sa dekalidad at malalim na pag-aaral sa mga sanhi ng kamatayan ng ina na may pangunahing layunin na pigilin sa hinaharap ang kamatayan (sa parehong sanhi) sa pamamagitan ng pagbabago o mga karagdagan sa mga programa, mga plano at mga patakaran.

(k) Ang kalusugan ng ina ay tumutukoy sa kalusugan ng isang babaeng nasa reproductive na gulang kabilang ang, ngunit hindi limitado sa, sa panahon ng pagbubuntis, panganganak at ang panahon ng postpartum.

(l) Ang modernong pamamaraan ng pagpaplano ng pamilya ay tumutukoy sa ligtas, epektibo, non-abortifacient at legal na mga pamamaraan, natural man o artipisyal, na nakarehistro sa FDA para sa pagpaplano ng pagbubuntis.

(m) Ang natural na pagpaplano ng pamilya ay tumutukoy sa iba’t-ibang mga pamamaraan na ginagamit upang magplano o maiwasan ang pagbubuntis batay sa pagtukoy ng fertile na mga araw ng babae.

(n) Ang tagapagbigay ng pampublikong serbisyo sa pag-aalaga ng kalusugan ay tumutukoy sa:

(1) public health care institution na may nararapat na lisensya, kinikilala at pangunahing nakatuon sa pagpapanatili at pagpapatakbo ng mga kagamitan para sa pagsulong ng kalusugan, pag-iwas sa sakit, diyagnosis, paggamot at pag-aalaga ng mga indibidwal na naghihirap mula sa karamdaman, sakit, pinsala, kapansanan o kapinsalaan ng katawan, o nangangailangan ng obstetrical o iba pang mga medikal at pag-aalagang pang-ina;

(2) public health care na propesyonal, na isang doktor na manggagamot, nars o isang hilot;

(3) public health worker na nakatuon sa paghahatid ng mga serbisyo para sa pangangalaga ng kalusugan, o

(4) barangay health worker na sumailalim sa mga programa ng pagsasanay sa ilalim ng anumang kinikilalang gobyerno at mga NGO at kusang-loob na nagpapatupad ng mga pangunahing serbisyo para sa pangangalaga ng kalusugan sa komunidad matapos na kilalanin upang magpatupad niyon ng lokal na health board alinsunod sa mga alituntuning pinasinayaan ng Department of Health (DOH).

(o) Ang mga mahihirap ay tumutukoy sa mga miyembro ng sambahayan na natukoy bilang mga mahihirap sa pamamagitan ng NHTS-PR ng Department of Social Welfare and Development (DSWD) o naaayon na sistemang ginagamit ng Pamahalann sa pagtukoy ng mga mahihirap.

(p) Reproductive Health (RH) ay tumutukoy sa estado ng kumpletong kagalingang pisikal, mental at panlipunan at hindi lamang ang kawalan ng sakit o kapansanan sa lahat ng mga bagay na may kaugnayan sa reproductive system at sa mga pagkilos at proseso nito. Ito ay nagpapahiwatig na ang mga tao ay may kakayahang magkaroon ng isang responsable, ligtas, may pahintulot at nagbibigay-kasiyahan na buhay seks; na sila ay mayroong kakayahan upang magparami at kalayaan upang magpasya kung kalian at kung gaano kadalas na gawin ito. Nagpapahiwatig din ito na ang mga babae at lalaki ay magtatamo ng pantay na relasyon sa mga bagay na nauugnay sa sekswal na relasyon at pagpaparami.

(q) Ang pangangalaga sa kalusugang reproductive ay tumutukoy sa access sa isang buong hanay ng mga pamamaraan, mga pasilidad, mga serbisyo at mga kasangkapan na mag-aambag sa reproductive na kalusugan at kagalingan (ng mamamayan) sa pamamagitan ng pagtugon sa mga problemang may kinalaman sa kalusugang reproductive. Kasama rin dito ang sekswal na kalusugan, kung saan ang layunin ay ang pagpapabuti ng buhay at mga personal na relasyon. Ang mga elemento ng pangangalaga ng kalusugang reproductive ay kinabibilangan ng mga sumusunod:

(1) Mga impormasyon at mga serbisyo sa pagpaplano ng pamilya na kinabibilangan, bilang unang prayoridad, ang bigyan ng ganap na kamalayan ang mga kababaihang nasa reproductive na gulang sa kani-kaniyang cycle upang malaman nila kung kailan mas malamang na ang fertilization ay mangyayari o hindi mangyayari;

(2) Kalusugan at nutrisyon para sa ina, sanggol at bata, kabilang ang pagpapasuso;

(3) Pagbabawal sa pagpapalaglag at pamamahala sa mga komplikasyong (sanhi) ng pagpapalaglag;

(4) Gabay at pagpapayo sa kalusugang reproductive ng mga kabataan;

(5) Pag-iwas, paggamot at pamamahala sa reproductive tract infections (RTIs), HIV at AIDS at iba pang sexually transmittable infections (STIs);

(6) Paglipol sa mga karahasan laban sa kababaihan at mga bata at iba pang mga anyo ng karahasang sekswal at may kinalaman sa kasarian;

(7) Edukasyon at pagpapayo tungkol sa sekswalidad at kalusugang reproductive;

(8) Paggamot sa suso at reproductive tract cancer at iba pang mga gynecological na kundisyon at sakit;

(9) Responsibilidad ng kalalakihan at paglahok at kalusugang reproductive ng kalalakihan;

(10) Pag-iwas, paggamot at pamamahala ng pagkabaog at sekswal na dysfunction;

(11) Edukasyon tungkol sa reproductive health para sa mga kabataan; at

(12) Aspeto ng mental na kalusugan sa pangangalaga ng kalusugang reproductive.

(r) Ang mga programa para sa pangangalaga ng kalusugang reproductive ay tumutukoy sa sistematiko at pinagsama-samang probisyon sa pangangalaga ng kalusugang reproductive ng lahat ng mga mamamayan na nagbibigay prayoridad sa mga kababaihan, sa mga mahihirap, sa mga marginalized at mga madaling maapektuhan ng krisis.

(s) Ang karapatan sa kalusugang reproductive ay tumutukoy sa mga karapatan ng mga indibidwal at mga mag-asawa: na magpasya nang malaya at responsable kung magkakaroon o hindi ng mga anak; ang bilang, pagpupuwang at panahon ng pag-aanak; ang gumawa ng iba pang mga desisyon tungkol sa pagpaparami na Malaya sa diskriminasyon, pamimilit at karahasan; ang magkaroon ng impormasyon at kakayahan na isagawa ito; at makuha ang pinakamataas na pamantayan ng sekswal na kalusugan at kalusugang reproductive. Sa kundisyon na, ang mga karapatan sa kalusugang reproductive ay hindi sinasamahan ng aborsyon at access sa mga pampalaglag.

(t) Reproductive health at edukasyon tungkol sa seksuwalidad ay tumutukoy sa pang-habambuhay na proseso ng pag-aaral ng pagbibigay at pagtanggap ng kumpleto, wasto at mahalagang mga impormasyon at edukasyon, na naangkop sa edad at pag-unlad, tungkol sa reproductive health at seksuwalidad sa pamamagitan ng mga edukasyon para sa kasanayan sa buhay at iba pang mga pamamaraan.

(u) Reproductive Tract Infection (RTI) ay tumutukoy sa mga sexually transmitted infection (STIs), at iba pang mga uri ng mga impeksiyon na nakakaapekto sa reproductive system.

(v) Ang responsableng pagiging magulang ay tumutukoy sa kagustuhan at kakayahan ng isang magulang upang tumugon sa mga pangangailangan at pangarap ng pamilya at mga bata. Ito rin ay isang magkahating responsibilidad sa pagitan ng mga magulang upang matukoy at makamit ang ninanais na bilang ng mga bata, pagpupuwang at panahon ng kanilang pagkakaroon ng anak ayon sa pangarap ng kanilang sariling buhay pamilya, habang isinasaalang-alang ang sikolohikal na kahandaan, katayuan ng kalusugan, panlipunan at pang-ekonomiyang mga alalahanin na umaayon sa kanilang relihiyosong mga paninindigan.

(w ) Ang seksuwal na kalusugan ay tumutukoy sa isang estado ng pisikal, mental at panlipunang kagalingan na may kaugnayan sa seksuwalidad. Ito ay nangangailangan ng isang positibo at may respetong pakikitungo sa seksuwalidad at mga seksuwal na relasyon, pati na rin ang posibilidad ng pagkakaroon ng mga kaaya-aya at ligtas na seksuwal na karanasan, na malaya sa pamumuwersa, diskriminasyon at karahasan.

(x) Sexually Transmitted Infection (STI) ay tumutukoy sa anumang impeksyon na maaaring makuha o maipasa sa pamamagitan ng pakikipagtalik, paggamit ng IV, karayom para sa mga gamot na pinapadaloy sa ugat, panganganak at pagpapasuso.

(y) Skilled birth attendance ay tumutukoy sa panganganak na pinamamahalaan ng isang may kasanayang propesyonal sa kalusugan kabilang ang pagpapagana ng mga kinakailangang kagamitan at suporta para sa isang gumaganang sistemang pangkalusugan, kabilang ang transportasyon at mga pasilidad na inirekomenda para sa emergency na pangangalaga sa panganganak.

(z) Ang bihasang propesyonal sa kalusugan ay tumutukoy sa isang hilot, doktor o nars, na nag-aral at bihasa sa mga kasanayan na kinakailangan upang pamahalaan ang normal at kumplikadong mga pagbubuntis, panganganak at ang agarang postnatal period, at sa pagkilala, pamamahala at pagtukoy ng mga komplikasyon sa kababaihan at mga bagong panganak.

(aa) Ang sustainable human development ay nangangahulugan na ihatid ang mga tao (lalo na ang mga mahihirap at kapus-palad) tungo sa gitna ng proseso ng pag-unlad, sa sentral na layunin kung saan lilikha ng isang matibay na kapaligiran kung saan ang lahat ay ini-enjoy ang pagkakaroon ng mahaba, malusog at produktibong buhay, sa pamamagitan ng pagsusulong ng kanilang mga karapatan at pinoprotektahan ang mga oportunidad sa buhay ng mga darating na henerasyon at ang natural ecosystem kung saan ang lahat ng buhay ay umaasa.

Sec. 5. Ang Pagkuha ng mga Bihasang Health Professionals para sa Pangangalagang Pangkalusugan ng Ina at Pagdalo ng Isang Bihasa sa Panganganak – Ang mga LGU ay magsisikap na umarkila ng sapat na bilang ng mga nars, midwife at iba pang mga bihasang propesyonal sa pangangalaga ng maternal na kalusugan at ng mga bihasang dadalo sa panganganak upang makamit ang minimithing bilang ng propesyonal kumpara sa dami ng pasyente habang isinasa-alang-alang ang target ng DOH: Sa kundisyon na, ang mga taong nakatira sa malayong lugar o mataas ang bilang ng populasyon o mahirap ang kalagayan ay mabibigyan din ng parehong antas ng access sa pangangalagang pangkalusugan: Sa karagdagang kundisyon na, ang pambansang pamahalaan ay magbigay ng karagdagan at kinakailangang pondo at iba pang mga kinakailangang tulong para sa mabisang pagpapatupad ng mga probisyon na ito.

Para sa mga layunin ng Batas na ito, ang mga midwife at mga nars ay pinapayagang magbigay ng mga nagliligtas-buhay na mga gamot tulad ng, ngunit hindi limitado sa, oxytocin at magnesium sulfate, alinsunod sa mga alituntunin na itinakda ng DOH, sa ilalim ng mga kondisyon na emergency at kapag walang mga manggagamot na malapit: Sa kundisyon na, sila ay may wastong kasanayan at sertipikadong magbigay ng mga gamot na nakapagliligtas ng buhay.

Sec. 6. Mga Pasilidad para sa Pangangalaga ng Kalusugan – Ang bawat LGU, matapos nitong tukuyin ang kahalagahan (ng mga pasilidad) batay sa mga well-supported data na ibinigay ng lokal na tanggapang pangkalusugan, ay magsisikap upang magtatag o mag-upgrade ng mga ospital at mga pasilidad na may sapat at kwalipikadong mga tauhan, mga kagamitan at mga supplies upang magbigay ng emergency na pangagalaga sa pagpapaanak at bagong silang: Sa kundisyon na, ang mga taong nasa liblib (o nakahiwalay) na lugar o may mataas na populasyon at mahihirap na mga lugar ay makakatanggap ng parehong antas ng pag-access at hindi papabayaan sa pamamagitan ng pagbibigay ng iba pang mga kapamaraanan tulad ng mga pagbisita sa bahay o mobile health clinic ayon sa pangangailangan: Sa karagdagang kundisyon na, ang pambansang pamahalaan ay dapat magbigay ng karagdagan at kinakailangang pondo at iba pang mga kinakailangang tulong para sa mabisang pagpapatupad ng mga probisyon na ito.

Sec. 7. Access sa Pagplano ng Pamilya – Lahat ng kinikilalang pampublikong pasilidad pangkalusugan ay magbibigay ng isang buong hanay ng mga modernong pamamaraan sa pagpaplano ng pamilya, na kung saan ay kasama din ang mga medikal na konsultasyon, mga suplay at mga kinakailangan at resonableng pamamaraan para sa mga mahihirap at mga mag-asawa na mayroong mga isyu sa pagkabaog na nagnanais magkaroon ng mga anak: Sa kundisyon na, ang mga serbisyo sa pagpaplano ng pamilya ay ibibigay din ng mga pribadong pasilidad pangkalusugan sa mga nagbabayad na pasyente, at may opsyon na magbigay ng libreng pag-aalaga at serbisyo sa mga maralita, maliban sa kaso ng mga ospital na hindi espesyalidad ang pagbubuntis at mga ospital na pag-aari at pinapatakbo ng isang relihiyosong grupo, ngunit mayroon silang opsyon upang magbigay ng katulad na buong hanay ng mga modernong pamamaraan sa pagpaplano ng pamilya: Sa karagdagang kundisyon na, ang mga ospital na ito ay agad na isangguni ang taong humihingi ng gayong pag-aalaga at mga serbisyo sa isa pang pasilidad pang-kalusugan na madaling ma-access: Sa panghuling kundisyon na, ang tao (na humihingi ng serbisyo) ay hindi nasa isang emergency na kalagayan o nasa malubhang kaso tulad ng tinutukoy sa Republic Act No. 8344.

Walang sinumang tao ang pagkakaitan ng impormasyon at access sa mga serbisyo ng pagpaplano ng pamilya, natural man o artipisyal: Sa kundisyon na, ang mga menor de edad ay hindi papayagang magkaroon ng access sa modernong pamamaraan ng pagpaplano ng pamilya nang walang nakasulat na pahintulot mula sa kanilang mga magulang o (mga) tagapag-alaga maliban kung ang menor de edad ay isa nang magulang o nakunan.

Sec. 8. Pagsusuri sa Kamatayan ng Ina at Pagsusuri sa Kamatayan ng Fetus at Sanggol – Lahat ng mga LGU, pambansa at lokal na pamahalaang ospital, at iba pang mga pampublikong yunit pang-kalusugan ay dapat magsagawa ng isang taunang pagsusuri sa pagkamatay ng mga ina at pagsusuri sa pagkamatay ng mga fetus at sanggol ayon sa mga alituntunin na itinakda ng DOH. Ang gayong pagsusuri ay dapat makalikha ng base sa katibayan na mga programa at proseso ng pagbabadyet na magbibigay ng kontribusyon sa pagbuo ng mas mabuting mga serbisyo para sa kalusugang reproductive upang isulong ang kalusugan ng kababaihan at ligtas na pagiging ina.

Sec. 9. Ang Philippine National Drug Formulary System at mga Suplay sa Pagplano ng Pamilya – Ang National Drug Formulary ay kapapalooban ng mga hormonal contraceptive, intrauterine device, injectables at iba pang mga ligtas, legal, non-abortifacient at epektibong mga produkto at suplay sa pagplano ng pamilya. Ang Philippine National Drug Formulary System (PNDFS) ay susundin sa pagpili ng mga gamot kabilang ang mga supply sa pagpaplano ng pamilya na isinama o inalis mula sa Essential Drugs List (EDL) alinsunod sa mga umiiral na kasanayan at sa konsultasyon sa mga respetadong asosasyong medikal sa Pilipinas. Para sa layunin ng Batas na ito, ang anumang produkto o supply na kasama o isasama pa lang sa EDL ay dapat magkaroon ng sertipikasyon mula sa FDA na ang nasabing produkto at suplay ay ginawa sa kondisyon na ito ay hindi ginagamit bilang pampalaglag.

Ang mga produkto at suplay na ito ay isasama din sa regular na pagbili ng mga mahahalagang mga gamot at suplay ng lahat ng pambansang ospital: Sa kundisyon na, ang nabanggit na mga tanggapan ay hindi dapat bumili o kumuha, sa anumang kaparaanan, ng mga emergency contraceptive pills, pills na gamit matapos magtalik, mga pampalaglag na gagamitin para sa gayong mga layunin at ang kanilang mga iba pang mga anyo o katumbas.

Sec. 10. Pagkalap at Pamamahagi ng mga Supply para sa Pagpaplano ng Pamilya – Ang DOH ang mangangalap, magbabahagi at susubaybay sa mga LGU sa paggamit ng mga supply sa pagplano ng pamilya para sa buong bansa. Ang DOH ay makikipagtulungan sa lahat ng naaangkop na kinatawan ng lokal na pamahalaan upang planuhin at ipatupad ang programang ito ng pangangalap at pamamahagi. Bukod sa iba pang mga batayan, ang pamamahagi ng supply at badyet ay ibabatay sa kasalukuyang antas at projections ng mga sumusunod:

(a) Bilang ng mga kababaihan na nasa reproductive na gulang at mga mag-asawa na nais na bigyan ng puwang o limitahan ang (bilang ng) kanilang mga anak;

(b) Antas ng paglaganap ng pagpipigil (sa pagbubuntis) ayon sa uri ng pamamaraan na ginamit; at

(c) Gastos ng mga supply sa pagpaplano ng pamilya.

Sa kundisyon na, ang mga LGU ay maaaring magpatupad ng sarili nitong programa sa pangangalap, pamamahagi at pagsubaybay na naaayon sa pangkalahatang mga probisyon ng Batas na ito at ng mga alituntunin ng DOH.

Sec.11. Pagsasama ng Responsible Parenthood at mga Bahagi ng Family Planning sa mga Programang Panlaban sa Kahirapan – Iba’t ibang pamamaraan ang gagamitin sa pagpapatupad ng mga patakaran at programa upang labanan ang kahirapan. Sa layuning ito, ang DOH ay magpapatupad ng mga programa na nagbibigay prayoridad sa mga mahihirap at mahihina na kababaihan na kinilala sa pamamagitan ng NHTS-PR at iba pang mga paraan ng pamahalaan sa pagkilala ng marginalization, upang magkaroon sila ng ganap na access sa pangangalaga, mga serbisyo, produkto at mga programa para sa kalusugang reproductive. Ang DOH ay magbibigay ng mga naturang programa, teknikal na suporta, kabilang ang pagbuo ng kapasidad at monitoring.

Sec. 12. PhilHealth Benefits para sa Malubha at May Banta sa Buhay na Kundisyon ng Kalusugang Reproductive – Lahat ng malubha at may banta sa buhay na kundisyon ng kalusugang reproductive tulad ng HIV at AIDS, breast canser at kanser sa bahaging reproductive, at mga komplikasyon sa panganganak, at mga kundisyong kaugnay sa pagme-menopause at pagkatapos mag-menopause ay bibigyan ng maximum na mga benepisyo, kabilang ang pagbibigay ng Anti-Retroviral na mga gamot (ARV), ayon sa mga alituntunin na itinakda ng Philippine Health Insurance Corporation (PHIC).

Sec. 13. Mobile Health Care Service – Ang pambansa o lokal na pamahalaan ay maaaring magbigay sa bawat probinsiya, lungsod, munisipyo at pang-distritong ospital ng Mobile Health Care Service (MHCS) sa anyo ng isang van o iba pang mga paraan ng transportasyon na naaangkop sa lupain, habang isinasaalang-alang ang pangangailangan ng bawat LGU ng pangangalagang pang-kalusugan. Ang MHCS ay maghahatid ng mga pang-kalusugang kalakal at serbisyo sa mga nasasakupan nito, mas lalo na sa mga mahihirap at maralita, pati na rin ang pagpapakalat ng kaalaman at impormasyon sa kalusugang reproductive. Ang MHCS ay patatakbuhin ng mga bihasang health providers at kaakibat ang malawak na hanay ng mga materyales sa pangangalaga ng kalusugan at mga kagamitang nagpapakalat ng impormasyon, gaya ng, ngunit hindi limitado sa, isang telebisyon para sa mga audio-visual na pagtatanghal. Ang lahat ng mga MHCS ay pinapatakbo ng mga LGU ng mga lalawigan at may mataas na antas ng urbanisasyon na mga lungsod.

Sec. 14. Reproductive Health Education na Angkop sa Edad at Development – ang Estado ay magbibigay sa mga kabataan ng edukasyong pang-reproductive na kalusugan na angkop sa edad at development (ng mga kabataan) kung saan ito ay ituturo ng mga gurong may sapat na kasanayan sa impormal at impormal na sistema ng edukasyon at ito ay ipapaloob sa mga mahahalagang paksa tulad ng, ngunit hindi limitado sa, paghubog ng kagandahang-asal; kaalaman at kasanayan sa personal na proteksyon laban sa diskriminasyon; sekswal na pang-aabuso at karahasan laban sa mga kababaihan at mga bata; at iba pang mga anyo ng karahasan batay sa kasarian at menor-de-edad na pagbubuntis; pisikal, sosyal at emosyonal na mga pagbabago sa kabataan; karapatang pang-kababaihan at karapatang pambata; responsableng pag-uugali ng kabataan; kasarian at development at responsableng pagiging magulang: Sa kundisyon na, ang kakayahang umangkop sa pagbalangkas at paggamit ng karampatang nilalaman ng kurso, saklaw ng pamamaraan sa bawat isa o grupo ng antas ng edukasyon ay pinapayagan lamang matapos ang mga konsultasyon sa mga asosasyon ng komunidad ng mga magulang at guro, mga opisyal ng paaralan at iba pang mga grupo ng interes. Ang Kagawaran ng Edukasyon (DepED) ay bumalangkas ng kurikulum kung saan ito ay gagamitin ng mga pampublikong paaralan at maaaring gamitin ng pribadong paaralan.

Sec. 15. Certificate of Compliance – Walang lisensyang pang-kasal ang ibibigay ng Local Civil Registrar maliban kung ang mga aplikante ay magpapakita ng isang Sertipiko ng Pagsunod (Certificate of Compliance) na ibinigay nang libre ng lokal na Family Planning Office na nagpapatunay na sila ay nakatanggap ng sapat na mga tagubilin at impormasyon sa responsableng pagiging magulang, pagpaplano ng pamilya, pagpapasuso at nutrisyon ng sanggol.

Sec. 16. Pagbuo sa Kakayahan ng Barangay Health Workers (BHWs) – Ang DOH ay magiging responsable sa pagpapakalat ng impormasyon at pagbibigay ng mga programa ng pagsasanay sa mga LGU. Ang mga LGU, sa teknikal na tulong ng DOH, ay responsable sa pagsasanay ng mga BHW at iba pang mga baranggay volunteers sa pagsulong ng kalusugang pang-reproductive. Ang DOH ay magbibigay sa mga LGU ng mga suplay medikal at kagamitan na kinakailangan ng mga BHW upang maisagawa ng mabisa ang kanilang trabaho: Sa kundisyon na, ang pambansang pamahalaan ay magbigay ng karagdagan at kinakailangang pondo at iba pang mga kinakailangang tulong para sa mabisang pagpapatupad ng mga probisyon na ito kabilang ang posibleng pagkakaloob ng karagdagang kabayaran para sa mga BHW.

Sec. 17. Libreng Serbisyo para sa mga Maralitang Kababaihan – Ang mga pribado at non-government reproductive healthcare service provider kabilang ang, ngunit hindi limitado sa, mga gynecologist at obstetrician, ay hinihikayat na magbigay ng hindi bababa sa apatnapu’t walong (48) oras taun-taon ng reproductive health service, mula sa pagbibigay ng impormasyon at edukasyon sa pagbigay ng mga medikal na serbisyo, ng libreng bayad sa maralita at mababang-kita na mga pasyente tulad ng natukoy sa pamamagitan ng NHTS-PR at iba pang mga panukala ng pamahalaan ng pagkilala sa marginalization, lalo na sa mga buntis na kabataan. Ang apatnapu’t walong (48) oras na taunang libreng serbisyo ay kasama bilang isang pangunahing kailangan sa accreditation sa ilalim ng PhilHealth.

Sec. 18. Mga Programa para sa Kalusugang Sekswal at Reproductive ng mga may Kapansanan – Pagsisikapan ng mga lungsod at munisipyo na ang mga hadlang sa mga serbisyong pangkalusugang reproductive para sa mga may kapansanan ay mabuwag sa pamamagitan ng mga sumusunod:

(a) Pagbibigay ng pisikal na access, at paglutas ng mga isyu sa transportasyon at layo sa mga klinik, ospital at mga lugar kung saan nagbibigay ng edukasyon sa pampublikong kalusugan, ang mga contraceptive ay ipagbibili o ipinamamahagi, o iba pang mga lugar kung saan ang mga serbisyong para sa kalusugang reproductive ay ibinibigay;

(b) Pagkakaroon ng mga mesa para sa eksaminasyon at iba pang mga gawaing pang-laboratoryo para sa mga pangangailangan at kundisyon ng mga may kapansanan;

(c) Pagpapabuti ng access sa mga kagamitan para sa impormasyon at komunikasyon tungkol sa kalusugang sekswal at reproductive sa pamamagitan ng braille, malalaking lathala, simpleng wika, sign language at mga larawan;

(d) Pagbibigay ng patuloy na edukasyon at pagsasama ng mga karapatan ng mga may kapansanan sa mga tagapagbigay ng pangangalagang pangkalusugan; at

(e) Pagsasagawa ng mga activity upang paangatin ang kamalayan at sagutin ang mga maling pananaw ng madlang publiko tungkol sa kahihiyan at kakulangan ng kaalaman sa sekswal at reproductive na mga pangangailangan at karapatang pangkalusugan ng mga may kapansanan.

Sec. 19. Mga Tungkulin at Pananagutan

(a) Alinsunod sa mga ipinapahayag na patakaran dito, ang DOH ay maglilingkod bilang punong ahensiya para sa pagpapatupad ng Batas na ito at dapat na isama sa kanilang regular na pagpapatakbo ang mga sumusunod na gawain:

(1) Ganap at mahusay na pagpapatupad ng programa para sa pangangalaga ng kalusugang reproductive;

(2) Tiyakin ang access ng mga tao sa mediko-ligtas, hindi nagpapalaglag, legal, dekalidad at abot-kayang mga kalakal at serbisyo para sa kalusugang reproductive; at

(3) Magsagawa ng mga katulad na gawain na kinakailangan upang matamo ang mga layunin ng Batas na ito.

(b) Ang DOH, sa pakikipagtulungan ng PHIC, kung sakaling naaangkop, ay (gagawin ang mga sumusunod):

(1) Palakasin ang kapasidad ng mga tagapagpatupad na ahensyang pangkalusugan upang matiyak ang ligtas, mataas na kalidad, naa-access at abot-kayang mga serbisyo para sa kalusugang reproductive kasabay ng pagpapalakas at pagpapatupad ng mga utos at mekanismo;

(2) Pangasiwaan ang paglahok at partisipasyon ng mga NGO at mga pribadong sektor sa paghahatid ng mga serbisyo sa pangangalaga ng kalusugang reproductive; at sa produksyon, pamamahagi at paghahatid ng mga dekalidad na mga suplay para sa kalusugang reproductive at pagpaplano ng pamilya; at mga kinakailangan upang gawin itong naa-access at abot-kaya ng ordinaryong mamamayan;

(3) Kasangkapanin ang mga serbisyo, kasanayan at kakayahan ng mga eksperto sa natural na pagpaplano ng pamilya na siyang magbibigay ng mga kinakailangang pagsasanay para sa lahat ng mga BHW;

(4) Mangasiwa at magbigay ng tulong sa mga LGU sa paghahatid ng mga serbisyo para sa pangangalaga ng kalusugang reproductive at sa pagbili ng mga gamit para sa pagpaplano ng pamilya; at

(5) Bigyan ang mga LGU, sa pamamagitan ng kani-kanilang mga lokal na tanggapang pangkalusugan, ng naaangkop na impormasyon at mga resources upang panatilihin ang huli na up to date sa kasalukuyang mga pag-aaral at mga pananaliksik na may kaugnayan sa pagpaplano ng pamilya, responsableng pagiging magulang, pagpapasuso at nutrisyon ng sanggol.

(c) Ang FDA ay dapat magbigay ng mahigpit na mga alituntunin sa paggamit ng mga contraceptive, dapat na isinasaalang-alang ang mga side effect o iba pang mapanganib na mga epekto ng kanilang paggamit.

(d) Ang mga korporasyon ay dapat mag-ingat sa pagpa-patalastas ng mga produkto o mga serbisyo sa pamamagitan ng lahat ng mga uri ng media, lalo na sa mga usapin na may kaugnayan sa seksuwalidad, mas isaalang-alang dapat nito ang impluwensya sa mga kabataan.

Sec. 20. Pampublikong Kamalayan – Ang DOH at ang mga lokal na pamahalaan ay magpapasimula at pananatiliin ang pinalakas na kampanya sa buong bansa gamit ang multimedia upang itaas ang antas ng pampublikong kamalayan sa proteksyon at pagsusulong ng reproductive health at mga karapatan kabilang ang, ngunit hindi limitado sa: maternal na kalusugan at nutrisyon; impormasyon at mga serbisyo sa pagpaplano ng pamilya at responsableng pagiging magulang; reproductive health, guidance at counseling sa mga kabataan; at iba pang mga elemento ng pangangalaga sa kalusugang reproductive sa ilalim ng Seksyon 4 (q).

Ang mga kagamitan para sa edukasyon at impormasyon na bubuuin at ipapamahagi para sa layuning ito ay regular na susuriin upang matiyak ang kanilang pagiging epektibo at kahalagahan.

Sec. 21. Mga Kinakailangang Pag-uulat – Bago matapos ang Abril ng bawat taon, ang DOH ay magsusumite sa Pangulo ng Pilipinas at Kongreso ng taunang pinagsama-samang ulat, kung saan ay dapat magbigay ng tiyak at komprehensibong pag-aaral sa pagpapatupad ng mga programa nito at ng iba pang mga ahensya ng gobyerno at mga kapamaraanan at rekomendasyon sa mga dapat bigyan ng prayoridad na pagkilos ng ehekutibo at lehislatibo. Ang ulat ay ililimbag at ipamamahagi sa lahat ng mga pambansang ahensya, mga LGU, NGO at mga organisasyon ng pribadong sektor na bahagi ng nasabing mga programa.

Susuriin ng taunang ulat ang nilalaman, pagpapatupad, at ang epekto ng lahat ng mga patakaran na may kaugnayan sa reproductive health at pagpaplano ng pamilya upang matiyak na ang mga patakaran ay magsusulong, puprotekta at kukumpleto sa reproductive na kalusugan at karapatan ng mga kababaihan.

Sec. 22. Congressional Oversight Committee on Reproductive Health Act – Lilikhain ang Congressional Oversight Committee (COC) na binubuo ng tig-limang (5) myembro mula sa Senado at mula sa Kongreso. Ang mga miyembro mula sa Senado at Kongreso ay itatalaga ng Senate President at House Speaker, na may hindi bababa sa isang (1) miyembrong kumakatawan sa Minorya.

Ang COC ay pamumunuan ng kani-kanilang mga Pinuno ng Committee sa Kalusugan at Demograpya ng Senado at ang Committee sa Populasyon at Family Relations ng Kongreso. Ang Kalihim ng COC ay magmumula sa mga kalihim ng mga kinauukulang committee ng Senado at ng Kongreso.

Ang COC ang sumusubaybay at tumitiyak na epektibong ipinapatupad ang Batas na ito. Ito ang nagrerekumenda ng mga kinakailangang lehislatibong pagremedyo (sa batas) o administratibong mga aksyon. Magsasagawa ang komiteng ito ng pagsusuri sa Batas kada-limang (5) taon mula sa pagpapatupad nito. Ang COC ang gaganap sa mga katulad na iba pang mga tungkulin at gawain na maaaring kailanganin upang matamo ang mga layunin ng Batas na ito.

Sec. 23. Mga Ipinagbabawal – Ang mga sumusunod na gawain ay ipinagbabawal:

(a) Sinumang tagapagbigay ng serbisyo sa pangangalaga ng kalusugan, pampubliko man o pribado, na:

(1) Sadyang nagtatago ng impormasyon o pumipigil sa pagpapakalat nito, at / o sadyang namimigay ng maling impormasyon tungkol sa mga programa at serbisyo para sa reproductive na kalusugan kabilang ang karapatan sa matalinong pagpili at pag-access sa buong hanay ng mga legal, ligtas, non-abortifacient at epektibong pamamaraan ng pagpaplano ng pamilya;

(2) Tumatangging magsagawa ng legal at mediko-ligtas na pamamaraan para sa kalusugang reproductive sa sinumang tao na nasa legal na edad sa kadahilanang may kakulangan ng pahintulot o pagbibigay ng karapatan ng mga sumusunod na tao sa sumusunod na mga pangyayari:

(i) Pahintulot ng asawa sa kaso ng mga mag-asawa: Sa kundisyon na, sa kaso na mayroong hindi pagkakaunawaan, ang desisyon ng taong sumasailalim sa serbisyong pangkalusugan ang mangingibabaw; at

(ii) Pahintulot ng magulang o ng tao na tumatayong magulang sa kaso ng mga inabusong menor de edad, kung saan ang magulang o ang taong tumatayo bilang magulang ang siyang nasasakdal, inakusahan o nahatulan na may kasalanan ayon sa patunay ng mga kinauukulang opisina ng taga-usig ng hukuman. Sa kaso ng mga menor de edad, ang nakasulat na pahintulot ng magulang o legal na tagapag-alaga o, kung wala sila, ang mga taong tumatayo bilang magulang o kamag-anak ay kinakailangan lamang sa elective surgical procedures at hindi sa anumang sitwasyon kakailanganin ang pahintulot kapag emergency o sa mga malubhang kaso tulad ng mga tinukoy sa Republic Act No. 8344; at

(3) Tumatangging magbigay ng de-kalidad na serbisyong pangkalusugan at impormasyon base sa marital status, kasarian, edad, relihiyon, personal na kalagayan o uri ng trabaho ng isang tao: Sa kundisyon na, ang pagtutol ng health care service provider ay batay sa kanyang etikal o relihiyosong paniniwala ay irerespeto. Gayunpaman, ang tumatanggi ay dapat na agarang isangguni ang taong humihingi ng pangkalusugang serbisyo sa iba pang health care provider na nasa loob ng parehong pasilidad o sa isang madaling malapitan: Sa karagdagang kundisyon na, ang taong humihingi ng serbisyo ay hindi nasa isang emergency na kondisyon o nasa seryosong kaso gaya ng tinutukoy sa Republic Act No. 8344, na nagpaparusa sa pagtanggi ng mga ospital at mga medical clinic na magbigay ng naaangkop na paunang medikal na paggamot at suporta sa emergency at seryosong mga kaso;

(b) Sinumang pampublikong opisyal, inihalal o hinirang, partikular iyong mga binigyan ng katungkulan na ipatupad ang mga probisyon dito, na personal man o sa pamamagitan ng isang nasasakupan na: nagbabawal o pinipigilan ang paghahatid ng mga legal at mediko-legal na mga serbisyo para sa pangangalaga ng kalusugang reproductive, kabilang ang pagpaplano ng pamilya; o namumwersa, namimilit o nanghihikayat ng sinumang tao upang gamitin ang mga naturang serbisyo; o tumatangging magbahagi, aprubahan o ilabas ang anumang badyet para sa mga serbisyo ng pangangalaga ng kalusugang reproductive, o upang suportahan ang mga reproductive health programs; o gumagawa ng anumang hadlang sa buong pagpapatupad ng isang programa para sa reproductive na kalusugan gaya ng iniuutos ng Batas na ito;

(c) Sinumang employer na magmumungkahi, mangangailangan, mang-i-impluwensya ng sobra o magiging sanhi upang sinumang aplikante para sa trabaho o isang empleyado ay isailalim ang kanyang sarili sa isterilisasyon, gamitin ang anumang modernong pamamaraan ng pagpaplano ng pamilya, o huwag gumamit nang naturang pamamaraan bilang isang kondisyon para magkatrabaho, makapagpatuloy sa pagtatrabaho, pagka-promote o pagkakaloob ng mga benepisyo ng trabaho. Bilang karagdagan, ang pagbubuntis o ang bilang ng mga anak ay hindi dapat maging dahilan sa hindi pagkakatanggap (sa trabaho) o pagkasisante sa trabaho;

(d) Sinumang tao na mameke ng Sertipiko ng Pagsunod na kinakailangan ayon sa Seksyon 15 ng Batas na ito; at

(e) Anumang pharmaceutical na kumpanya, domestic man o multinational, o mga ahente nito o mga distributor, na direkta o hindi diretsahang nakikipagsabwatan sa mga opisyal ng gobyerno, hinirang man o hinalal, sa pamamahagi, pangangalap at / o pagbebenta sa pamamagitan ng pambansa at mga lokal na pamahalaan ng mga supply, produkto at kagamitan para sa modernong pagpaplano ng pamilya.

Sec. 24. Mga Kaparusahan – Anumang paglabag sa Batas na ito o paggawa sa mga naunang nabanggit na ipinagbabawal na gawain ay mapaparusahan ng pagkabilanggo na sumasaklaw mula sa isang (1) buwan hanggang sa anim (6) na buwan o pagbabayad ng sampung libong piso (P10,000.00) hanggang sa isang daang libong piso (P100,000.00), o ang parehong pagbabayad at pagkabilanggo ayon sa paghuhusga ng karampatang mga hukuman; Sa kundisyon na, kung ang may-sala ay isang pampublikong opisyal, ibinoto o hinirang, siya paparusahan din ng suspensyon nang hindi lumalagpas sa isang (1) taon o pag-alis at pagkakait ng mga benepisyo sa pagreretiro depende sa bigat ng pagkakasala pagkatapos ng abiso at pagdinig ng naaangkop na kinatawan o ahensiya.

Kung ang may-sala ay isang pribadong institusyon, ang parusa ay ipapataw sa presidente o sinumang responsableng opisyal. Ang isang dayuhan na may sala, pagkatapos pagdaanan ang kanyang sentensya, ay agarang ide-deport nang walang karagdagang paglilitis sa pamamagitan ng Bureau of Immigration. Kung ang may-sala ay isang parmasyutikong kumpanya, ang ahente nito at / o distributor, ang kanilang mga lisensya o permit upang gumana o magsagawa ng negosyo sa Pilipinas ay magpakailanmang babawiin, at papagbabayarin ito ng triple ng halagang sangkot sa pagkakasala.

Sec. 25. Mga Paglalaan – Ang mga halagang nakalaan sa kasalukuyang taunang General Appropriations Act (GAA) para sa reproductive health at natural at artipisyal na pagpaplano ng pamilya at pagiging responsableng magulang sa ilalim ng DOH at iba pang mga kinauukulang ahensya ay inilalaan at gagamitin para sa pagpapatupad ng Batas na ito. Ang mga karagdagang halaga na kinakailangan upang: magbigay ng upgrade sa mga kakayahan na kinakailangan upang matugunan ang pamantayan ng BEMONC at CEMONC; magsanay at magpadala ng mga bihasang health provider; para sa natural at artipisyal na mga kinakailangan sa pagpaplano ng pamilya tulad ng ibinalangkas sa Seksyon 10, at para sa iba pang mga reproductive health at mga responsible parenthood service, ay dapat na isama sa pangkalahatang paglalaan ng kasunod na taon. Ang mga pondo ng Gender and Development (GAD) ng mga LGU at pambansang mga ahensya ay isa sa mga maaaring pagmulan ng pondo para sa pagpapatupad ng Batas na ito.

Sec. 26. Implementing Rules and Regulations (IRR) – Sa loob ng animnapung (60) araw mula sa pagpapatupad ng Batas na ito, ang Kalihim ng DOH o ang kanyang itinalagang kinatawan bilang Chairperson, ang awtorisadong kinatawan ng DepED, DSWD, Philippine Commission on Women, PHIC, DILG, ng NEDA, ng League of Provinces, Leage of Cities, Leage of Municipilaties, kasama ang mga NGO, mga relihiyosong organisasyon, mga organisasyon ng mga tao, kababaihan at kabataan, ay sama-samang palalaganapin ang mga panuntunan at regulasyon para sa epektibong pagpapatupad ng Batas na ito. Hindi bababa sa apat (4) na miyembro ng IRR drafting committee, na pipiliin ng Kalihim ng DOH, ang magmumula sa mga NGO.

Sec. 27. Interpretation Clause – Ang Batas na ito ay malayang bibigyang kahulugan upang matiyak ang pagbibigay, paghahatid at access sa mga serbisyo para sa pangangalaga ng kalusugang reproductive, at upang isulong, protektahan at ipatupad ang reproductive na kalusugan ng kababaihan at (kanilang) mga karapatan.

Sec. 28. Separability Clause – Kung ang anumang bahagi o probisyon ng Batas na ito ay pinawalang bisa o labag sa konstitusyon, ang iba pang mga probisyon na hindi apektado ay mananatiling may bisa at epektibo.

Sec. 29. Repealing Clause – Maliban sa mga umiiral na batas laban sa aborsyon, anumang batas, presidential decree o pahayag, executive order, liham ng tagubilin, administratibong pag-uutos, tuntunin o regulasyong kumukontra o hindi sumasang-ayon sa mga probisyon ng Batas na ito, kabilang ang Republic Act Bilang 7392 o Midwifery Act, ay pinapawalang bisa, binabago o inaamyendahan.

Sec 30. Pagsasabisa – Ang Batas na ito ay epektibo labinlimang (15) araw pagkatapos itong mailathala sa dalawang (2) pahayagan o higit pa na may malawak na sirkulasyon.

(Lumagda) FELICIANO BELMONTE JR.
Tagapagsalita ng Mababang Kapulungan

(Nilagdaan) JUAN PONCE ENRILE
Pangulo ng Senado

Ang Batas na ito na kung saan pinagsanib ang Senate Bill No. 2865 at House Bill No. 4244
ay inaprubahan ng Senado at ng Mababang Kapulungan nuong Disyembre 19, 2012.

(Lumagda) MARILYN B. BARUA-YAP
Punong Kalihim ng Mababang Kapulungan

(Lumagda) EMMA LIRIO-REYES
Kalihim ng Senado

Inaprubahan: 21 Dis 2012

(Lumagda) BENIGNO S. AQUINO III
Pangulo ng Pilipinas

********************************************************************************
********************************************************************************

Paunawa: Ito ay isang unofficial translation na nilikha para makatulong unawain ang nilalaman ng Responsible Parenthood and Reproductive Health Act of 2012 dahil mahalaga ito sa pangkalahatang kalagayan ng ating bansa.

Ang translation na ito ay hindi maaaring gamitin sa anumang legal proceedings. Wala itong silbi sa anumang korte ng ating umiinog na daigdig.

Muli, ang official version ng batas ay matatagpuan dito:
http://www.gov.ph/2012/12/21/republic-act-no-10354/

Ang pagsasaling ito ay ginamitan ng:

1. Google Translate

2. English – Tagalog Dictionary 33rd Edition ni Leo James English, nilimbag ng Cacho Hermanos, Inc., ISBN 971-08-1073-1(SB)

3. Thesaurus.com

4. at ng sarili kong utak

-RP