Ang corruption (bow) o “katiwalian” sa Tagalog ay isang bagay na alam na alam nating mga Pilipino na nasa paligid natin. Para itong hangin na hindi man natin nakikita ay nararamdaman naman natin.
Para rin itong kabag sa tiyan na kapag lumabas ay hindi man natin makita, naaamoy naman ito at tunay namang nakaka-apekto sa ating lahat (lalo pa kung ikaw at ang nagbuga nito ay nasa loob ng elevator).
Alam na alam natin ang salitang “katiwalian”. Nakakasawa na nga eh. Ang kamalayan (awareness) ng mga Pilipino sa katiwalian ay sapat na upang huwag ipaliwanag kung ano ito.
Malawak ang saklaw ng corruption sa ating lipunan. Karaniwang ina-associate ang salitang “tiwali” sa mga taong may kinalaman sa pamahalaan o yung mga may katungkulan sa gobyerno.
Pero kung iisipin, marami sa hanay nating mga mamamayan ang gumagawa ng katiwalian ngunit hindi ito ibinabalita, binabatikos o iniimbestigahan. Sa kasamaang palad, ilan sa mga dapat na ituring at tawaging “tiwali” sa mga nararanasan natin sa araw-araw nating buhay ay tinanggap ng bahagi ng ating lipunan.
Ilan sa mga matatawag na katiwaliang na-encounter ko na at maaaring naranasan mo na rin ng first-hand:
1. Titser na mahilig magbigay ng report, lecture o project sa mga estudyante dahil tinatamad siyang magturo. Yun bang tipong mag-uumpisa at matatapos ang klase na hindi s’ya makikitang aalis sa kanyang kinauupuan.
2. Mga kaklaseng nangongopya ng eksamen at makakakuha pa ng mas mataas na grade kesa sa ‘kin. Yung iba, nabibigyan pa ng achievement awards dahil dito.
3. Mga pasaherong hindi nagbabayad ng pamasahe.
4. Mga tsuper na hindi nagsosoli ng sukli sa bayad.
5. Government employees na magaspang ang ugali, hindi maayos ang trabaho at maagang magsiuwi. Pupunta ka sa city hall, 4 pm pa lang, wala na yung in-charge sa nilalakad mo.
6. Katrabahong nagfa-file ng overtime para gawin yung trabahong ‘di nila ginagawa sa oras ng trabaho. O kaya, mga katrabahong nag-uuwi ng ilang mga office supply ng opisina.
7. Mga nagkukumpuni ng electrical appliances na ibabalik ang ipinaayos mo pero may kulang na o pinalitan na ng mas inferior ang pyesa sa loob.
8. Home owners association o school organization na hindi makapagpaliwanag ng maayos kung saan napupunta ang pondo.
9. Foreman o karpintero na nagpupuslit ng construction materials sa ipinapagawa sa kanila.
10. Mga empleyado sa post office na kumukuha ng mga padala.
11. Nangongotong na airport staff. Para ‘wag magbayad ng overweight baggage, bigyan lang sila ng tig-500 pesos, okay na. Di na baleng hindi makalipad ang eroplano sa bigat ng karga.
12. Mga kamag-anak na nakahandang manloko sa kaanak na OFW para lang makakuha ng mas maraming pera.
At maraming marami pang iba.
Ano kayang uri ng bansa ang maaasahan natin kung marami ng tiwali sa gobyerno, marami pang tiwali sa mga nasasakupan nito?
Ang 10 million US dollar (foreign bank account) question eh sa’n nagsimula ang katiwalian?
Nagsimula ba ito sa Pamahalaan, mula sa mga matataas na tao at kumalat na lang sa baba papunta sa ating mga pangkaraniwang mamamayan?
O nagsimula kaya ito sa ating mga pangkaraniwang mamamayan at ang mga tiwaling pinuno natin ay bunga lang ng kung anong lipunan meron tayo?
Para itong tanong na ano ang nauna, itlog o manok? Kung saan man ito nagsimula ay hindi na mahalaga, ang dapat gawin ngayon ay makapag-ambag tayo sa gaano mang kaliit na paraan para huminto na ito sa pagkalat.
Ikaw, naranasan mo na rin bang mabiktima ng katiwalian?
