Paano Ginagawa ang Batas sa Pilipinas

Ayon sa Saligang Batas ng 1987, ang kapangyarihang lehislatibo ay iniaatang sa Kongreso ng Pilipinas, na binubuo ng Senado at Mababang Kapulungan (House of Representatives).

Ang Senado ay bubuuin ng dalawampu’t-apat na mga Senador na inihalal ng mga kwalipikadong botante ng Pilipinas, ayon sa isinasaad ng batas; ang Mababang Kapulungan ay bubuuin ng hindi hihigit sa 250 (maliban kung may ibang bilang na itatakda ang batas), 20 porsiyento nito ay magmumula sa mga kinatawan ng mga Party-list.

LEHISLATIBONG PROSESO

Ang Kongreso ang responsable sa paggawa ng mga batas upang matiyak na ang diwa ng Konstitusyon ay maproteksyunan sa bansa at, sa ilang mga pagkakataon, ay susugan o baguhin ang mismong saligang batas. Upang makagawa ng batas, ang lehislatibo ay naglalabas ng dalawang uri ng mga pangunahing dokumento: Ang mga Panukalang Batas (Bills) at mga Resolution.

Ang mga Resolution ay nagpapaabot ng mga prinsipyo at pananaw ng Senado o ng Mababang Kapulungan. Ang mga resolusyon ay maaaring hatiin sa tatlong iba’t ibang mga uri: Pinagsamang mga Resolution (Joint Resolution), Simpleng mga Resolution at Magkakasabay na mga Resolution (Concurrent Resolutions).

Ang mga Bill ay mga batas na ginagawa pa lamang. Ang mga ito ay pumapasa bilang batas kapag sila ay naaprubahan ng Mababang Kapulungan, ng Senado at ng Pangulo ng Pilipinas.

Ang isang bill ay maaaring i-veto (hindi aprubahan) ng Pangulo, ngunit ang Kapulungan ng mga Kinatawan ay maaaring baligtarin ang veto ng Pangulo sa pamamagitan ng pagkuha ng 2/3 na boto mula sa kanyang mga Miyembro.

Kung ang Pangulo ay hindi kumilos sa isang ipinanukalang batas na isinumite ng Kongreso, ito ay awtomatikong magiging batas 30 araw pagkatapos itong matanggap.

PAANO GINAGAWA ANG BATAS SA PILIPINAS

1. PAGHAHANDA NG BILL

Ang Miyembro ng Kapulungan o ang Bill Drafting Division ng Reference and Research Bureau ang naghahanda at bumabalangkas ng panukalang batas (bill) ayon sa hiling ng Miyembro.

2. UNANG PAGBASA

a) Ang bill ay isinisumite sa Bills and Index Service at ito ay binibigyan ng numero at ginagawan ng mga kopya.

b) Tatlong araw pagkatapos ng pag-sumite nito, ito ay isinisama sa Order of Business for First Reading.

c) Sa Unang Pagbasa, babasahin ng Secretary General ang titulo at numero ng bill. Itatalaga ng Speaker ang bill sa naaangkop na (mga) Committee.

3. PAGSASAALANG-ALANG/AKSYON NG COMMITTEE

a) Ang Committee kung saan ang bill ay itinalaga ang siyang susuri dito upang alamin kung kinakailangan ang pagsasagawa ng mga pampublikong pagdinig.

Kung magdesisyon ang Committee na kinakailangan ng pampublikong mga pagdinig, itatakda nito ang mga oras para doon, ang pag-isyu ng mga pampublikong notice at pag-imbita sa mga resource person mula sa pampubliko at pribadong sektor, mula sa akademya at mga dalubhasa sa ipinapanukalang batas.

Kung dinesisyunan ng Committee na walang mga pampublikong pagdinig ang kinakailangan, itatalaga nito ang mga iskedyul para sa pagtalakay ng bill sa loob ng Committee.

b) Batay sa mga resulta ng pampublikong mga pagdinig o mga pagtalakay ng Committee, maaaring magpanukala ang Committee ng mga pagbabago, pagsama-samahin ang mga panukalang batas na may parehong paksa, o magpanukala ng substitute bill. Pagkatapos ay maghahanda Ito ng kaukulang Ulat ng Committee.

c) Aaprubahan ng Committee ang Ulat ng Committee at pormal na ipapadala ito sa Plenary Affairs Bureau.

4. PANGALAWANG PAGBASA

a) Ang Committee Report ay irerehistro at lalagyan ng numero ng Bills and Index Service. Ito ay isasama sa Order of Business at itatalaga sa Committee on Rules.

b) Ang Committee on Rules ay gagawa ng iskedyul ng bill para ito ay isaalang-alang sa Ikalawang Pagbasa.

c) Sa Ikalawang Pagbasa, ang Secretary General ang babasa sa numero, pamagat at teksto ng bill at ang mga sumusunod ay magaganap:

a. Panahon ng Pagkatig at Debate
b. Panahon ng mga Pagsusog
c. Pagboto na maaaring gawin sa pamamagitan ng:

i. Boses (voice vote)
ii. botong binilang ng mga teller (mga tagabilang ng boto)
iii. pagkakahati ng Kapulungan; o
iv. nominal voting (pagtawag sa bawat Miyembro para ibigay ang boto nito)

5. IKATLONG PAGBASA

a) Ang mga susog, kung mayroon man, ay gagawing opisyal at gagawan ng mga kopya ang bill para sa Ikatlong Pagbasa.

b) Ang opisyal na bill ay isasama sa Calendar of Bills para sa Ikatlong Pagbasa at ang mga kopya nito ay ipamamahagi sa lahat ng mga Miyembro ng Kapulungan tatlong araw bago ang Ikatlong Pagbasa.

c) Sa Ikatlong Pagbasa, babasahin ng Secretary General ang titulo at numero lamang ng bill.

d) Ang roll call o nominal voting ay ipapatawag at ang Miyembro, kung nais niya, ay bibigyan ng tatlong minuto upang ipaliwanag ang kanyang boto. Walang mga susog sa bill ang pinapayagan sa pagkakataong ito.

Ang bill ay maaaprubahan sa pamamagitan ng boto na may pagsang-ayon ng karamihan ng mga Miyembrong dumalo. Kung ang bill ay naaprubahan, ipapadala ito sa Archives (koleksyon ng mga dokumento).

6. PAGHAHATID NG MGA INAPRUBAHANG BILL SA SENADO

Ang inaprubahang bill ay ipapadala sa Senado para sa pagsang-ayon nito.

7. AKSYON NG SENADO SA INAPRUBAHANG BILL NG MABABANG KAPULUNGAN

Sasailalim ang bill sa parehong lehislatibong proseso sa Senado.

8. CONFERENCE COMMITTEE (Komite ng Pagpupulong)

a) Ang Conference Committee ay binubuo ng mga Miyembro mula sa bawat Kapulungan ng Kongreso upang aregluhin, pagkasunduin o pag-usapang mabuti ang mga pagkakaiba o mga di pagkakaunawaan sa anumang probisyon ng bill.

b) Ang mga tagapulong ay hindi limitado sa pagkakasundo ng magkakaibang pananaw sa bill ngunit maaarin din silang maglagay ng mga bagong probisyon na may kaugnayan sa paksang tinatalakay o maaaring mag-ulat sila ng isang ganap na naiibang bill tungkol sa paksa.

c) Ang Conference Committee ay maghahanda ng ulat na nilagdaan ng lahat ng mga nagpulong pati na ang Chairman.

d) Ang Conference Committee Report ay isusumite para sa pagsasaalang-alang / pag-apruba ng parehong Mataas at Mababang Kapulungan. Walang anumang pagbabago ang papayagan.

9. PAGHAHATID NG BILL SA PANGULO

Ang mga kopya ng bill, na pinirmahan ng Senate President at ng House Speaker at sinertipikahan ng Kalihim ng Senado at ng Secretary General ng Mababang Kapulungan ay ipapadala sa Pangulo.

10. AKSYON NG PANGULO SA BILL

a) Kung ang bill ay inaprubahan ng Pangulo, ito ay lalagyan ng RA (Republic Act) number at ipapadala sa kung saang Kapulungan ito nagmula.

b) Kung ang bill ay na-veto (hindi inaprubahan), ang bill kasama ang isang mensahe na nagbabanggit ng mga dahilan para sa veto, ay ipapadala sa Kapulungan kung saan ito nagmula.

11. AKSYON SA INAPRUBAHANG BILL

Ang bill ay gagawan ng mga kopya at ipapadala sa Official Gasette Office para sa paglilimbag at pamamahagi sa mga magpapatupad na mga ahensya. Pagkatapos ay isasama ito sa taunang koleksyon ng Acts and Resolutions.

12. AKSYON SA HINDI INAPRUBAHANG BILL

Ang mensahe ay isasama sa Order of Business. Kung magpapasya ang Kongreso na balewalain ang veto, ang Mababang Kapulungan at ang Senado ay dapat na sumulong ng magkahiwalay upang muling isaalang-alang ang bill o ang mga bahagi ng bill na na-veto.

Kung ang bill o ang mga bahagi nito na na-veto ay pumasa sa pamamagitan ng pagboto ng 2/3 ng mga Miyembro ng bawat Kapulungan, ang bill o ang mga bahagi nito ay magiging isang batas.

NOTE: Ang isang joint resolution na may lakas at bisa ng isang batas ay dadaan sa katulad na proseso.

Sources:

• The Legislative Branch (Official Gazzette of the Philippines) 
• Legislative Process (Senate.gov.ph)
• The Legislative Process (Congress.gov.ph)